Een andere stemming

Frederik: "Ik merk dat iedereen in een andere stemming beland is. Normaal zit iedereen met zijn hoofd bij zijn werk of bij de vele dingen die moeten gebeuren, waaronder heel wat toekomstgericht denken, zoals pensioen plannen, vakanties voorbereiden,... Het zijn vaak dingen die veraf liggen, die te maken hebben met presteren, aangedreven door de druk die de maatschappij van ons allen eist.

We verkeren al lang in een fase met de standaardnorm; als je iemand vroeg hoe het ging, hoorde het ‘vereiste’ antwoord “druk, druk, druk!” te zijn. Want wie het druk heeft, maakt het goed, die is goed bezig. Waarmee ik niet wil zeggen dat de mensen die het druk hebben, per definitie niet goed bezig zijn. Je gaat ervan uit dat, als iemand met iets druk bezig is, dit vanuit een eigen overtuiging komt, dat het met passie en liefde gebeurt. Helaas zijn er natuurlijk ook vele mensen die druk bezig zijn omdat het nu eenmaal zo hoort. Uiteindelijk zijn we sociale dieren, we doen wat iedereen rondom ons doet of wat onze ouders deden. Hierin zijn we nu eenmaal geïndoctrineerd. Wat gangbaar is, wordt een beetje bepaald door de tijdsgeest."

Deze 'coronatijden' zijn eigenlijk heel comfortabel voor Frederik, omdat hij merkt dat meer mensen nu op zijn golflengte komen te zitten, doordat hij zelf al langer uit die mallemolen was gestapt nadat hij zijn persoonlijke crisis had doorgemaakt. Frederik: "Je zou kunnen stellen dat er zich nu een maatschappelijke crisis voordoet die hetzelfde effect heeft op heel veel individuen."

Bijzondere tijd

Frederik: "Wat ik in deze bijzondere tijd merk, is dat men niet langer bezig is met de toekomst en met het werk of geld verdienen. Mensen maken zich er misschien wel een beetje zorgen om, maar het valt op dat de gesprekken die men voert, iets diepgaander zijn dan voorheen. Men is nu meer met de essentie van het leven bezig. De huidige maatschappelijke crisis dwingt mensen ertoe individueel na te denken, zonder dat ze daarvoor een persoonlijke crisis hebben meegemaakt, zoals ik. In de grond zijn het dezelfde vragen die opduiken."

Geestesverruiming

Natuurlijk hoopt ook Frederik ergens dat heel deze situatie snel zal overwaaien. Maar om een grote shift in het denken te bekomen, zou de huidige coronacrisis nog iets langer mogen duren, vreest hij. Die kans zit er wel in. Frederik: "Hoe meer mensen met dezelfde grote levensvragen worden geconfronteerd, hoe groter de kans dat we met deze crisis aan bewustzijnsverruiming zullen doen. Dat zou ertoe kunnen leiden dat meer mensen nadien niet noodzakelijk nog zullen meewerken aan deze materialistische maatschappij, waarin we met twee voltijds móeten werken om dat huis, die twee auto’s en andere luxe te kunnen betalen. De levensstandaard die de meeste mensen zich nu proberen aanmeten, is zodanig hoog dat we wel degelijk met twee voltijds moeten werken om dat alles te kunnen bekostigen. Maar eigenlijk hebben we dat alles niet nodig. Evengoed kunnen we met twee halftijds werken, en daarnaast een beetje genieten van het leven."

ookmijn.stad.gent/gentse-raconteurs/verhalen/de-ratrace-stilgevallen

Hoe ga je om met die prestatiedruk?

“Ik leerde om los te laten wat sociaal wenselijk is. Volgens mij is dat de grootste stap die een mens kan zetten op het vlak van persoonlijke ontwikkeling. Velen beginnen dit pas te beseffen op hun dertigste of veertigste. Anderen pas op hun pensioen of zelfs op hun sterfbed. Let wel, je spiegelen aan je omgeving is normaal. De kunst bestaat erin om dat niet te doen, of je bewust te zijn dat je je spiegelt. De samenleving, de media, de gangbare normen en waarden,… De wereld is op korte tijd sterk veranderd. Het gaat snel. Alles verandert constant. De kunst bestaat erin om hier deels in mee te gaan, maar je er niet door te laten leiden. Dat vraagt flexibiliteit.”

Spelen de sociale media een rol?

“Ja, sociale media maken het probleem groter. Hoewel er ook positieve gevolgen zijn van sociale media. Sociale media maken de wereld mondialer. Ze tonen aan dat er meer dan één waarheid bestaat. Ik benadruk, net als bij de meritocratie, terug de positieve zaken omdat alles twee kanten heeft. De hoeveelheid fake news is bijvoorbeeld negatief. Als fake news de regel wordt, is er een probleem met onze democratie.”

Wat is er positief aan sociale media? En wat zijn de valkuilen?

“Vroeger leefden mensen, meer dan nu, in een dorpsgemeenschap. Als je niet leefde volgens de gangbare normen in je dorp, dan had je een probleem. Je dorp bepaalde zelfs je identiteit. Bijvoorbeeld: als je niet meeging in het verhaal van een antropomorfe God zette je jezelf buiten de gemeenschap. Koppels zonder kinderen waren ‘abnormaal’. Er waren vroeger veel sociale verplichtingen. Deze zijn er nog altijd. Maar ze zijn veranderd. Mensen die anders willen leven, vinden elkaar op sociale media. Dat is een van de positieve gevolgen van sociale media. Het negatieve is dat we op sociale media veel ‘vrienden’ hebben waar we ons ook succesvol tegenover willen profileren. Dat is een valkuil.

Als je beseft hoe de meritocratie werkt, is het makkelijker om dit alles te relativeren. En op die manier heeft elke tijdszone en maatschappij zijn negatieve punten. Maar die zijn relatief. Je kan er als mens boven uit groeien. Zolang je dat niet doet, kan je vast blijven zitten in de valkuil van de meritocratie.”

Wat leerden je ervaringen je over eenzaamheid? Komt eenzaamheid nu meer voor dan vroeger? En is het een louter individueel, of een maatschappelijk gegeven?

“Ja. Ik heb de indruk dat we, meer dan vroeger, in een individualistische maatschappij leven. Maar ik heb wel het positieve gevoel dat er een kentering plaatsvindt. Jammer genoeg is het toch nog heel sterk ‘ieder voor zich’. We zijn nog te vaak allemaal concurrenten voor elkaar. Ik ervaarde dat gevoel zelf heel sterk voor mijn burn-out. Maar ik geloof dat dit onnatuurlijk is. In essentie zijn we sociale dieren en is het niet ‘ieder voor zich’. Als we dit als samenleving toch blijven geloven, botsen we vroeg of laat tegen een muur. We kunnen niet zonder de ander. Misschien lukt dat nog net zolang je jong en succesvol bent. Maar vroeg of laat stopt dat.”

We zien eenzaamheid als een probleem. Maar is dat wel zo?

“Er is een groot onderscheid tussen ‘alleen zijn’ en ‘zich eenzaam voelen’. Het eerste is een droog feit. Het tweede is complexer, want zelf in groep kan je je eenzaam voelen. Ik denk dat ‘alleen zijn’ zelfs een levenskunst is. Het is gezond als je alleen kan zijn en je je dan tevreden voelt. Als je je eenzaam voelt als je alleen bent, zie ik dat als uitnodiging voor persoonlijke groei. Want dan is je geluk constant afhankelijk van anderen. En dat is gevaarlijk. Dan raad ik aan om vrijwilligerswerk te doen of de natuur in te trekken. Want als je alleen bent in de natuur, merk je dat dat best wel OK is. Zelfs opluchtend. Het gevoel dat je veel mist, verdwijnt.”

InterviewFrederikClaeysVormingplus.pdf